In het boek Wrekers van de Nieuwe Wereld vertelt Laurent Dubois op meeslepende wijze het verhaal van de Haïtiaanse Revolutie.

Ieder jaar wordt op 23 augustus de Internationale Dag ter Herinnering aan de Slavenhandel en de Afschaffing ervan gevierd. Deze door de UNESCO ingestelde dag herdenkt de miljoenen mensen die slachtoffer werden van de trans-Atlantische slavenhandel en herinnert aan de strijd tegen slavernij. 23 augustus is geen willekeurig gekozen datum. In de nacht van 22 op 23 augustus 1791 kwamen op de noordelijke vlakte van de Franse kolonie Saint-Domingue (nu Haïti) op een groot aantal plantages slaafgemaakten in opstand. Gebouwen en gewassen werden in brand gestoken en tientallen plantage-eigenaars en opzichters werden gedood. De dagen erna verspreidde de opstand zich als een olievlek over het noordelijke - en meest welvarende - deel van de kolonie. Begon de opstand met zo’n 1000 tot 1500 opstandelingen, een maand later was hun aantal uitgegroeid tot een leger van 50.000 mannen en vrouwen.

Onafhankelijke republiek
Het lukte de koloniale overheid niet om de opstand in te dammen en al snel was de hele kolonie in rep en roer. De opstand leidde ertoe dat op 29 augustus 1793 op Saint-Domingue de slavernij werd afgeschaft; aanvankelijk alleen in de Noordprovincie en enkele maanden later in de rest van de kolonie. De tot dan toe rechteloze slaafgemaakten werden burgers van de Franse republiek “Mensen worden in vrijheid geboren en blijven vrij en hebben gelijke rechten (…) Alle negers en hen die gemengd bloed hebben en zich momenteel in slavernij bevinden, worden vrij verklaard en genieten alle rechten die verbonden zijn aan het Franse burgerschap”, zo klonk het. Daarmee was de Haïtiaanse revolutie niet tot een einde gekomen. De opstand groeide verder uit tot een onafhankelijkheidsstrijd tegen de Franse overheersing en leidde op 1 januari 1804 tot het ontstaan van de onafhankelijke republiek Haïti.

Spannend verhaal
Over deze dertien jaar durende Haïtiaanse Revolutie en haar voorgeschiedenis, schreef de Amerikaanse historicus Laurent Dubois in 2004 het boek Avengers of the New World. Het is aan vertaler Arend Smilde te danken dat het boek nu in een prachtige vertaling ook in het Nederlands beschikbaar is. Dubois schrijft op een toegankelijke en levendige manier en laat daarmee - ondanks een veelheid aan en een wirwar van grondig beschreven gebeurtenissen – het boek soms aanvoelen als een spannend verhaal. De vertaler is er uitstekend in geslaagd deze vaart er goed in te houden.

Uitdaging
Het historisch belang van de Haïtiaanse Revolutie is groot. Het was niet zomaar om een ‘opstandje’, maar het ging om een regelrechte uitdaging van de internationale koloniale overheersing, zo laat Dubois zien. De revolutie vormde een bedreiging voor de bestaande sociaaleconomische wereldorde. De revolutie ondermijnde alle vooronderstellingen van het kolonialisme, de slavernij en de witte suprematie. Zij verkondigde dat de idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap voor de hele mensheid golden.

Wrekers
“Ik heb mijn land gered, ik heb Amerika gewroken”, verklaarde Haiti’s eerste staatshoofd en opperbevelhebber Jean-Jacques Dessalines in april 1804. Dubois brengt die woorden in verband met de titel van zijn boek, maar kiest dan bewust voor het meervoud ‘wrekers’. Hij laat in zijn boek vooral zien dat de strijd om vrijheid niet – juist niet – alleen de strijd van een handjevol talentvolle, politiek bedreven - en soms ook zeer wrede - legeraanvoerders was. De revolutie kwam van onderaf. Het zijn de vele slaafgemaakte mannen, vrouwen en zelfs kinderen geweest die de revolutie hebben laten slagen. Voor hen betekende de opstand een bevrijding en verwerping van de gedwongen arbeid en ontmenselijking binnen de plantagesamenleving. Ze kregen de zeggenschap over hun eigen leven terug. De vrijheid om hun eigen stukje grond te bewerken was hun ultieme doel. Zo namen zij wraak op degenen die hen en anderen zoveel hadden afgenomen.

Wrekers van de Nieuwe Wereld | Het verhaal van de Haïtiaanse Revolutie
Laurent Dubois
Vertaald door Arend Smilde
2024, Uitgeverij Van Wijnen, Amersfoort