Het duurste vogelboek ter wereld is gemaakt door de op Saint-Domingue geboren kunstschilder Audubon. Zijn werk werd het middelpunt van een postzegelschandaal op Haïti.

Bij het Londense veilinghuis Sotheby werd in december 2010 een exemplaar van het beroemdste vogelboek ter wereld, The Birds of Amerika, geveild. Het zeldzame boek, dat een recordbedrag van 8,6 miljoen euro opleverde, bevat niet minder dan 435 ingekleurde gravures van 1065 vogels. De vogels zijn levensecht en op ware grootte geschilderd door John James Audubon (1785 – 1851): een op Saint-Domingue / Haïti geboren vogelkenner, kunstschilder en natuurbeschermer.

Kapitein Audubon

John James Audubon werd op 25 april 1785 geboren in Les Cayes. Zijn moeder was Marie Rabin Fougère, een ongehuwde Creoolse (dat wil zeggen: in de kolonie geboren) blanke vrouw, afkomstig uit een welvarende Franse familie die zich al vroeg in de achttiende eeuw op Saint-Domingue had gevestigd. De familie Fougère was betrokken bij de slavenhandel in het noorden van Haïti. Daar ontmoette Marie Rabin in 1783 de afgezwaaide (en al getrouwde) Franse kapitein Audubon van de Franse Koninklijke Marine. In 1771 was Audubon naar Saint-Domingue vertrokken om er zich te vestigen als handelaar in tropische producten zoals suiker, katoen, koffie en indigo. Hij beheerde plantages in Les Cayes en op het Ile-à-Vaches. Toen Marie Rabin zwanger bleek te zijn, werd ze door haar familie verstoten. Samen met Audubon vertrok ze naar Les Cayes. Daar aangekomen werd hun zoon Jean-Jacques geboren.

Slavenopstand

In 1789 werd Marie Rabin gedood tijdens de slavenopstand. Kapitein Audubon was op dat moment in Frankrijk en liet Jean-Jacques en nog een zoontje naar Frankrijk komen. In 1803 vertrok Jean-Jacques naar Amerika en nam daar de naam John James Audubon aan. Zijn koloniale afkomst verhulde hij zoveel als mogelijk. In zijn dagboek schrijft hij echter: “Naar het schijnt had mijn vader grote landgoederen op Saint-Domingue. Mijn moeder volgde mijn vader, kort na mijn geboorte, naar het landgoed bij Les Cayes. Ze was een van de slachtoffers van de immer te betreuren opstand van de negeropstandelingen.”

Audubon postzegels

Begin jaren zeventig bedacht Nicole Duvalier samen met enkele handlangers een uitgekiend plan om veel geld te verdienen. Haar broer, president Jean-Claude Duvalier, werd zorgvuldig buiten het complot gehouden. Nicole liet in Rusland vijftien postzegels - in waarde variërend van vijf cent tot vijf gourdes - drukken met daarop afgebeeld de beroemde vogelgravures van Audubon. De serie postzegels werd als een bijzonder verzamelobject in 1975 op markt gebracht. In dat jaar was het 150 jaar geleden dat Audubons boek Birds of America werd uitgegeven. Om deze postzegels onder de aandacht van verzamelaars te brengen, liet Nicole de zegels authentiek verklaren door de Zwitserse Filatelisten Vereniging. Dit deed ze door de staatsdrukkerij via omkoping een aparte uitgave van het staatsblad Le Moniteur te laten drukken, waarin de uitgave van de Audubon-postzegels werd aangekondigd. Deze uitgave was voor de Zwitserse vereniging reden om de postzegels aan te bevelen bij de verzamelaars. Op Haïti werden postbeambten omgekocht om de zegels te voorzien van een eerste dag van uitgave stempel. Daarna werden ze via een tussenpersoon in Miami verkocht. Nicole verdiende hieraan $ 4 miljoen.

Internationaal schandaal

De fraude werd ontdekt op Haïti zelf. Een postzegel verzamelaar - die als advocaat op het ministerie van Handel werkte en verantwoordelijk was voor de uitgave van postzegels - kreeg een advertentie voor de Audubon-postzegels onder ogen. Hij sloeg alarm en maakte de zaak aanhangig bij de Filatelisten vereniging. Een internationale schandaal was geboren. Om de gemoederen te sussen besloot Jean-Claude Duvalier de rechtszaak openbaar te laten plaatsvinden. Het was de eerste rechtszaak die op Haïti rechtstreeks werd uitgezonden. Voor het oog van de natie erkenden verschillende zogenaamde ‘betrokkenen’ hun schuld. Ze werden veroordeeld tot forse celstraffen. Het waren echter voor het merendeel Duvalier-aanhangers die op verzoek van Jean-Claude de schuld op zich namen en hiervoor rijkelijk beloond werden. De hoofdrolspelers bleven buiten schot. Nicole’s naam werd niet eens genoemd tijdens het proces.

Bekijk afbeelding van alle Audubon-postzegels

In Amerika is een vogelbeschermingsorganisatie naar Audubon vernoemd.

Bekijk Birds of America online: http://web4.audubon.org/bird/boa/boa_index.html