Het beeld van een bijna volledig ontbost Haïti moet worden bijgesteld. Het verhaal van de 2% begroeiing is een mythe, zegt antropoloog Andrew Tarter.

In 1987 publiceerde de National Geographic een iconische (lucht)foto van het grensgebied tussen Haïti en de Dominicaanse Republiek. Waar de foto aan Dominicaanse zijde van de grens een weelderige begroeiing liet zien, toonde zij aan Haïtiaanse kant kale en zwaar geërodeerde berghellingen. De opname bevestigde het wijdverspreide beeld van Haïti als ecologisch rampgebied waar hooguit nog 2% van het grondoppervlak bebost was.

Bosbedekking

Nieuwe onderzoeken, waarbij gebruik gemaakt is van hoge resolutie satellietfoto’s en uitgebreide dataverzameling, laten echter een ander beeld zien. Haïti blijkt verre van een desolaat maanlandschap zonder bomen te zijn. Volgens een in 2010 - 2011 landelijk uitgevoerde meting (Churches, 2014) beschikt Haïti over een bosbedekking van 30 % en is nog eens zo’n 45 % van het grondoppervlak bedekt met struweel (lage struikbegroeiing). Een eerder, soortgelijk onderzoek - maar toen naar de  (ontwikkeling tussen 1990 en 2010 van de) begroeiing op het eiland La Gonâve - kwam tot min of meer dezelfde conclusies. De onderstaande afbeelding toont de uitkomst van de landelijke meting.

(Churches, e.a. 2014)

Nieuwe begroeiing

In een rapport van de Wereldbank over de geschiedenis van landschapsbeheer op Haïti (Tarter, 2016) concluderen de onderzoekers dat dit opmerkelijke verschil tussen het gangbare verhaal over de 2 % bebossing en de uitkomst van de recente onderzoeken enerzijds te maken heeft met een accuratere gegevensverzameling en anderzijds met een andere interpretatie van begrippen als ‘bosbedekking’. Het rapport concludeert dat inderdaad veel van de oorspronkelijke loofhoutbossen verdwenen zijn, maar dat hiervoor in de plaats nieuwe begroeiing is teruggekomen, vooral twee exotische, droogtebestendige boomsoorten: de campêcheboom (op Haïti kanpèch genoemd) en de mesquiteboom (bayawonn).

Houtskoolmythe

Volgens antropoloog  Andrew Tarter moet het verhaal over de 2 % begroeiing beschouwd worden als een mythe. Een andere mythe die, volgens hem, ontkracht moet worden, is dat het verdwijnen van de oorspronkelijke bossen veroorzaakt is door de productie van houtskool door boeren. Tijdens de koloniale periode werden bossen gekapt om plaats te maken voor uitgestrekte suikerplantages op de vlakten en qua omvang kleinere koffieplantages op de berghellingen. Na Haïti’s onafhankelijkheid (1804) verstrekte de overheid houtkap concessies aan buitenlandse bedrijven. De regering had inkomsten nodig om de zogenaamde ‘onafhankelijkheidsschuld’ , een schadeloosstelling aan Frankrijk om het verlies van de kolonie te compenseren, te kunnen betalen. Na 1804 vestigden de voormalige slaven zich gaandeweg als vrije boeren en ontgonnen nieuwe stukken grond in vooral het bergachtige binnenland. Tarter (2016) merkt op dat juist ook in die periode er zich een herstel voordeed van de begroeiing op de in onbruik geraakte plantages op de vlakten. Ondanks de toename van de export van hout en toenemende grondontginning door boeren beschikte Haïti eind negentiende eeuw nog over uitgestrekte loof- en naaldbossen. In de eerste drie decennia van de twintigste eeuw versnelde echter de houtkap van de oorspronkelijke bebossing. Gedurende de Amerikaanse bezetting (1915 – 1934) werd een netwerk van wegen aangelegd waardoor voorheen ontoegankelijke gebieden geopend werden en geëxploiteerd konden worden. Bevolkingstoename, verstedelijking en afnemende productiviteit van landbouwgronden leidden tot een verdere ontginning van bosgebieden. Pas in deze periode ontwikkelde de houtskoolproductie zich. Een verdere uitbreiding van het wegennetwerk in de jaren zeventig en tachtig zorgde voor verdere ontsluiting van tot dan toe nog ongerepte gebieden.

Bronnen:

Churches, Christopher E., Peter J. Wampler, Wanxiao Sun, and Andrew J. Smith. 2014. Evaluation of Forest Cover Estimates for Haiti Using Supervised Classification of Landsat Data.
International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation 30: 203–276.

Tarter, Andrew. Three Common Myths about Deforestation (and Charcoal) in Haïti.

Tarter, Andrew, Kennedy Freeman, Katie, Sander Klas. 2016. A History of Landschap-level Land Management Efforts in Haïti. World Band Group.

Zie ook: Global Forest Watch (Haïti) en Wereldbank rapport: Charcoal in Haïti (2017)