Op 12 januari 2010 werd Haïti getroffen door een aardbeving. Het 35 seconden durende natuurgeweld - met nadien nog veel naschokken - had rampzalige gevolgen. Duizenden Haïtianen werden meegesleurd met het puin van weggevaagde, tegen steile en geërodeerde hellingen aangebouwde huisjes, of vermorzeld tussen het onbetrouwbare beton van honderden gebouwen die in luttele seconden als kaartenhuizen in elkaar stortten. Vermoedelijk twee- tot driehonderdduizend mensen vonden een plotselinge dood. Honderdduizenden raakten gewond en anderhalf miljoen mensen werden dakloos. Ook de materiële schade was onvoorstelbaar groot.
Solidariteit en steun
De aardbeving riep wereldwijde solidariteit met en steun voor de Haïtianen op. Ook in Nederland was jong en oud betrokken bij het aangerichte leed. De overheid, bedrijven, organisaties en particulieren zegden miljoenen toe voor noodhulp en wederopbouw. De internationale gemeenschap zette zich aan het werk onder het motto Build back Better. We gaan Haïti opbouwen. En maken het beter dan het was, zo klonk het.
Eenvoudige oplossing?
Maar is de oplossing zo eenvoudig? Wie Haïti beter leert kennen, ontdekt dat de aardbeving niet zo maar een ‘act of nature’ was; blind natuurgeweld dat vanwege de geologie van de beving (het soort beving en de diepte ervan) en de geografie (de locatie van de beving; in de buurt van de hoofdstad) zo veel schade aanrichtte. Als dit alleen het probleem was, zouden een flinke kapitaalinjectie en veel materiële en personele hulp mogelijk hebben volstaan om Haïti beter te herbouwen.
Maatschappelijke breuklijnen
Haïti ligt echter niet alleen in een gebied dat vanwege geologische breuklijnen aardbevingsgevoelig is, maar door de Haïtiaanse samenleving zelf lopen allerlei historisch gegroeide maatschappelijke breuklijnen. Deze breuklijnen verklaren Haïti’s extreme kwetsbaarheid. En precies deze kwetsbaarheid is van belang om enerzijds de enorme omvang van de materiële en immateriële schade van de aardbeving in 2010 te begrijpen en anderzijds om zich te realiseren dat de wederopbouw van Haïti geen kwestie is van simpel weer opbouwen. Kennis van die maatschappelijke breuklijnen zorgt daarnaast voor begrip en respect voor de kracht van de Haïtiaanse bevolking om op onstabiele bodem een bestaan op te bouwen. Grond zonder Rust legt deze onderliggende maatschappelijke breuklijnen bloot.
Slavenopstand
Grond zonder Rust vertelt het verhaal van Haïti en de Haïtianen vanaf de eerste beschikbare bronnen waarin melding wordt gemaakt van het land tot op heden. Het is de geschiedenis van de vernietiging van de cultuur van de Taíno-indianen door de Spanjaarden; van de kolonialisering door de Fransen die van het eiland een werkkamp voor honderdduizenden slaven uit Afrika maakten; maar ook van de slavenopstand die hier een einde aan maakte en van slaven die met succes Franse, Engelse en Spaanse troepen versloegen en in 1804 een onafhankelijke republiek vestigden.
Isolatie en dictatuur
Voor de Europese grootmachten en voor de Verenigde Staten vormde deze onafhankelijke republiek van voormalige slaven een bedreiging van jewelste. De wereldeconomie draaide op slavenarbeid en de handel in suiker. Politieke en economische isolatie volgden; Frankrijk eiste en kreeg een buitensporige schadeloosstelling van Haïti; en begin twintigste eeuw bezetten Amerikaanse troepen twintig jaar lang Haïti. Niet lang daarna kregen vader en zoon Duvalier - Papa Doc en Baby Doc - de macht in handen en ging de bevolking dertig jaar gebukt onder dictatuur. De periode 1986 – 2010 was een moeizame zoektocht op weg naar een democratische rechtsstaat. Juist op het moment dat er betere vooruitzichten waren, sloeg de aardbeving op wrede wijze toe.
Na de aardbeving
De internationale compassie voor en solidariteit met Haïti waren groot, maar leidden het noodhulpinfuus en de steun voor de wederopbouw ook tot een ‘beter’ Haïti? Of waren veranderingen vooral cosmetisch van aard en bleven de historisch gevormde maatschappelijke breuklijnen in stand? Grond zonder Rust volgt de ontwikkelingen op Haïti tot begin 2019. Hoe is de wederopbouw van het land verlopen en welke rol heeft de internationale gemeenschap hierin gespeeld? Kunnen we tien jaar later zeggen dat het daadwerkelijk beter gaat met Haïti? En is er door de aardbeving een beweging op gang gekomen om de grondoorzaken van Haïti’s kwetsbaarheid te bestrijden? Lees er meer over in Grond zonder Rust.
Waarom is Grond zonder Rust zo actueel? Bekijk deze video!